THEMA 🕖 De stroom van de tijd
Tao-Zen THEMA #1
Het was een leegte die geen weten had gekend; het was
een leegte die geen ruimte had gekend; het was een leegte zonder
tijd. Ze was leeg, voorbij aan alle zien, weten en zijn. In deze leegte
kolkte het met de uitzinnigheid van een storm, was er de razernij van
een exploderend universum, de scheppingsdrift die nooit tot enige
expressie zou komen. Het was de razernij van alle leven, dood en
liefde. Toch was ze leeg, een wijde, grenzeloze leegte die door niets
ooit gevuld, veranderd of bedekt zou kunnen worden. Meditatie was
de extase van die leegte.
J.Krishnamurti, Aantekeningen, 1981
To dissolve the past is the far away beginning of meditation.
If you begin to dissolve the past there is no ending to the past.
The fire that burns away the past, the structure of time, is the act of seeing.
Seeing is complete attention.
Delhi January 27th, 1962
Uit: Krisnamurti’s notebook, 2003
Inleiding
Ik hoor de tijd stromen… en vraag me af: wat doe ik met die tijd die ons voor dit leven toegemeten is?
Blijven we leven volgens plan – zijn we ons bewust dat we leven volgens plan?
Volgens plan leven… dan vergaat de tijd. Letterlijk. De dieren hebben geen plan, die leven volgens een vast patroon. De mens heeft de vrijheid om zijn patroon te verlaten.
Maarten Houtman, Jij bent het spel Eefde, april 1988
… of wij beseffen, écht beseffen, dat het niet gaat om méér, maar dat het gaat om minder, steeds minder, steeds minder … totdat het voorbij is, totdat eindelijk die bloem van de stilte en van de leegte in je kan bloeien.
Maarten Houtman, Is er iets dat niet van de tijd is? Eefde december 1988.
En nou is het zo jammer dat, met alle oefeningen die er zijn en studies over de energiekant van ons lichaam, bijna altijd alleen maar gezien wordt wat je er nu mee kunt doen. Daar wordt niet gezien die naar mijn gevoel veel belangrijker kant: dat je door dat ervaren van de energie, losser komt te staan van je vergankelijke leven, minder slachtoffer bent van wat daar plaatsheeft.
Ik zou het ook anders kunnen zeggen: die energie-ervaring geeft je de gelegenheid om tevens te ervaren dat je ook dat inzichtelijke bent, dat oergegeven dat geen begin heeft.
Dat is heel opmerkelijk dat in de Veda’s daarover gesproken wordt, dat het oergegeven geen begin heeft. En dat klopt dus ook met de laatste inzichten in de kernfysica, dat de hele theorie over de Big Bang, die oerknal, een momentopname is uit een voortdurende omzetting, transformatie. En ze neigen er nu toe – ze zijn het er niet over eens, maar ze neigen er nu toe – om te zien dat eigenlijk alles in een voortdurende omzetting, in een voortdurende transformatie is.
Maarten Houtman, De inzichtelijke reis Eefde juli 1990.
Maarten Houtman heeft altijd grote belangstelling gehad voor de ‘nieuwe fysica’. Hij volgde de ontwikkelingen en liet zich nu en dan bijpraten door een leerling, een natuurkundige die goed op de hoogte was.
Maarten was zelf elektrotechnicus en betrokken bij de aanleg van het elektriciteitsnetwerk op Java, waar hij bekend stond als ‘de heer van de elektriciteit’. Maar zijn belangstelling voor de ‘topwetenschap’ ging dieper, het leverde hem inspiratie op voor de eigen ontdekkingstocht – zoals waar Einstein spreekt over ‘de lange, eenzame tocht door de woestijn, op zoek in het duister naar een waarheid die je voelt maar die je niet kunt uitdrukken’.
Je herinnert je de persoon, de situatie, de plaats en soms de tijd - de huls. Merk de leegte erin en erom, en het onbegrijpelijke licht op.
Maarten Houtman, Aforismen.
Thomas Hertog, ‘Het ontstaan van de tijd’
”Tijd is iets vreemds. Enerzijds lijkt hij vanzelfsprekend. De tijd is er gewoon, net als de ruimte. We benutten, verspelen en koesteren hem, en we kunnen ons maar moeilijk de werkelijkheid inbeelden zonder tijd. Anderzijds versluiert die vanzelfsprekendheid de diepere aard van tijd. Er is een oude oosterse wijsheid die zelfs zegt: ‘Tijd is het grootste mysterie. In haar schoot bestaan alle andere mysteriën.’
Waaruit bestaat tijd eigenlijk? Wat zijn de atomen van de tijd? Wat maakt dat we ons het verleden (deels) herinneren en de toekomst niet? En wat is de oorsprong van de krachtige pijl van de tijd, die vele miljarden jaren van kosmische en biologische evolutie drijft? Wie of wat heeft destijds de klok opgewonden? Het zijn grote, eeuwenoude vragen die vandaag — en dat is op zich al heel bijzonder — ook in de natuurkunde hoog op de agenda staan.”
Absolute Tijd
“De traditionele kijk op tijd van de natuurkunde gaat terug tot het werk van Isaac Newton in de zeventiende eeuw. Newton, een moeilijk karakter en uitmuntend wiskundige, begreep dat de mathematische onderbouw van de werkelijkheid vervat zit in bewegingswetten. Echter, geen eenduidige wetten van beweging zonder een universele klok, zo dacht Newton, en dus poneerde hij de notie van Absolute Tijd – een kosmische Big Ben als het ware. Het wordt wel eens gezegd dat Newton zijn ‘`uitvinding’ van Absolute Tijd als zijn grootste ontdekking beschouwde.
Maar in de vroege twintigste eeuw haalde Albert Einstein Newtons idee van Absolute Tijd onderuit. Zijn motivatie had alles te maken met de lichtsnelheid. Precisiemetingen toonden aan dat lichtstralen zich altijd voortplanten met een snelheid van 299.792.458 meter per seconde, ongeacht de beweging van de waarnemer ten opzichte van de lichtbron. Einstein besefte dat als de lichtsnelheid een universele constante is, waarnemers die ten opzichte van elkaar bewegen er andere noties van afstand en tijd op na moeten houden. Er is niet één universele maat voor zaken als tijdsduur en lengte. Dit was de crux van Einsteins speciale relativiteitstheorie van 1905. Het woord ‘relativiteit’ verwijst precies naar dit revolutionaire idee dat noties van lengte, tijd en gelijktijdigheid geen zuiver objectieve feiten zijn, maar afhankelijk zijn van het perspectief van een bepaalde waarnemer.”
Lees meer van dit artikel in het magazine Folio:
Stephen Hawking en Thomas Hertog: Over het ontstaan van de tijd.
Maarten Houtman’s toespraken over de tijd
Op volgorde van datum.
‘Vóór de grote Verteller aan het Verhaal begon, was er een nacht die maar niet eindigde en waarin niets gebeurde. Toen was iemand, al wist niemand wie dat was en wanneer het gebeurde, een lied gaan zingen waarin alles dat er nu is werd opgeroepen om tevoorschijn te komen en zich niet meer in de nacht te verbergen.
Maarten Houtman, De Breuk | Werelden 1, Karti
Sitemap Tao-zen
Afb. bovenaan: Hanna Mobach, De stroom, 1985
Steengoed met slibglazuur, aluminium; 20x80x110cm.