Bij de Toespraak v/d maand augustus 2023
“Vanochtend werd ik wakker met een heel oud beeld: dat je helemaal in je bekkenbodem zit, en dat je navel naar boven wijst, naar de hemel.
Dat zijn twee stappen. De derde stap moet nog genomen worden: dat de hemel, het mysterie, helemaal om je heen is. Terwijl je tevens heel duidelijk rust in de aarde. Want je bent niet weg van de aarde, je rust erin. Tegelijkertijd ben je in het mysterie.
Het is natuurlijk maar een beeld, maar het geeft heel kernachtig aan waar het om gaat.
De voorperiode duurt heel lang, de periode dat je gaat rusten in je bekkenbodem. Want het oppervlakkige denken – wat beperkt is, maar tevens heel sterk en heel oud – heeft een geweldige macht over je. Daar ligt je verleden in besloten, je opgroeien, een bepaalde plek bij bepaalde mensen, met bepaalde gedachten en overtuigingen. Die neem je eerst over, daarna verzet je je ertegen en maak je je er van los. Maar het blijft eigenlijk hetzelfde, je blijft daarin ronddraaien.
Op den duur daagt het bij je dat dit niet het enige is, dat er iets anders is, dat soms langskomt, onverwacht, onaangekondigd, en je even bevrijdt van de chaos in jezelf. Dat is een geweldige ervaring.”
Zo begint Maarten Houtman zijn inleiding ‘Zo groeit de bloem in het onbeschrijflijke’, de Tao-zen ‘toespraak v/d maand’ voor augustus 2023 – een alom geliefde, poëtische toespraak uit december 2005 in Mennorode – waarin hij vertelt hoe hij die dag wakker werd ‘met een heel oud beeld’…
Zoals hij daarover in deze toespraak vertelde, gaf er voor mij een bijna mythisch tintje aan, en het maakte me ook nieuwsgierig op welke oude traditie hij doelde.
Telkens als ik deze toespraak las, kwam die vraag weer even op. Tot ik een dezer dagen Christoffer Schipper ter hand nam en daar zomaar een antwoord kreeg – in de vorm van onderstaande passage, die het voor mij een stuk helderder maakte.
Het beeld van de lagere streken van het lichaam volgens de beschrijving van het ‘Boek van het Midden’ komt overeen met dat van een op de rug liggend mens, een voor meditatie in de oudheid gebruikelijke houding. Het hoogste punt van het lichaam, beschreven als de top van de Kunlun, is dan de navel. Heel het landschap van het lichaam ligt dan rondom dit centrale punt gerangschikt:
“In de navel ligt het lot van de mens en zijn naam is Middentop, Grote Afgrond, Kunlun, Eenzame Pilaar of de Vijf Vestingen.”
Maar in verreweg de meeste teksten, om te beginnen in het ‘Boek van de Gele Hof’, wordt de zittende houding aanbevolen en valt de top van de heilige berg samen met de top van de schedel.
Christoffer Schipper, ‘TAO. De levende religie van China’
Van onze allereerste ‘stap’ op het Zen-pad, zijn wij gewend om te ‘zitten’ – zoals het zo pregnant heet. Toen Maarten het in latere jaren soms over het vitale moment van wakker worden had – wat er dan zoal in je bewustzijn en in je lichaam gebeurt – vond ik dat eerst iets voor in de marge … viel dat niet buiten de ‘officiële procedure’? Deze toespraak liet me zien dat de wereld van Tao-zen veel ruimer is…
Hein Zeillemaker, 1 augustus 2023
Bij de Toespraak v/d maand augustus 2023
Home Tao-zen